■ मुख्याध्यापक यांनी साहित्य खरेदी
करताना करावयाची कार्यवाही
"जसे मुख्याध्यापक तशी शाळा' असे मुख्याध्यापकांच्या भूमिकेचे वर्णन करण्यात येते. अध्यापक, प्रशासक व व्यवस्थापक अशा प्रकारे मुख्याध्यापकांना विविध भूमिकेतून
शाळेचे कामकाज करावे लागते. दर्जेदार अध्यापन करण्याबाबत सहकारी शिक्षकांना
मार्गदर्शन करणारे अध्यापनकुशल मुख्याध्यापक विद्यार्थ्यांच्या गुणवत्तावाढीस मदत
करतात. शाळेतील कामकाजावर नियंत्रण ठेवून सहकारी शिक्षकांच्या अध्यापनातील त्रुटी
ते कुशलतेने दूर करीत असतात. शालेय शिस्त राखणे आणि शिक्षणाच्या
सार्वत्रिकीकरणासाठी विविध उपक्रमांची कार्यवाही करणे हे त्यांचे कर्तव्य आहे.
त्यांच्या दैनंदिन कामकाजातून व वर्तनातून शाळेचा दर्जा प्रतिबिंबीत होत असतो.
शिक्षक, पालक व विदयार्थी यांच्याविषयी मुख्याध्यापकांना
तपशीलवार माहिती असणे आवश्यक असते. तो समाजाभिमुख असणे आवश्यक असते. समाजऋणाची जाण
ठेतून विद्यार्थ्यांच्या उन्नतीसाठी झटणारे ज्ञानपरायण मुख्याध्यापक शाळेचा दर्जा
वाढविण्यात यशस्वी होतात. त्यासाठी सर्व शैक्षणिक योजनांची व उपक्रमांची तपशीलवार
माहिती करून घेऊन शिक्षक व समाजाच्या मदतीने त्या योजनांची व उपक्रमांची प्रभावी
कार्यवाही करण्याची महत्त्वाची भूमिका मुख्याध्यापकांना पार पाडावयाची आहे.
त्याचबरोबर शाळेचे बाह्यांग व शालेय रेकॉर्ड
नीटनेटके ठेवण्याची त्याची जबाबदारी आहे. तसेच शाळा व्यवस्थापन समितीचा सचिव
म्हणून त्यांना महत्त्वाची भूमिका पार पाडावयाची आहे.शाळेला अत्यावश्यक असणाऱ्या
वस्तू/शैक्षणिक साहित्य खरेदी करताना पुढील पद्धत अवलंबिण्यात यावी.
साहित्य खरेदी कार्यवाही-
१)मुख्याध्यापकांनी शिक्षकांच्या मदतीने शाळेला
अत्यावश्यक असणाऱ्या वस्तू/शैक्षणिक साहित्याची प्राधान्यक्रमाने यादी तयार करावी.
२) खरेदी करावयाच्या साहित्याची यादी ग्राम
/प्रभाग/वॉर्ड शिक्षण समितीपुढे ठेवून त्यांची मान्यता घ्यावी.
३) रुपये १०००/- पर्यंतच्या खरेदीस दरपत्रके
मागविणे बंधनकारक नसल्यामुळे सदर वस्तूंची खरेदी शक्यतो शासनमान्य ग्राहक
भांडारातून करण्यात यावी. अशावेळी वस्तूच्या दर्जास प्राधान्य देण्यात यावे.
त्याचप्रमाणे सदरील देयकावर स्थानिक बाजारपेठेत कमीत कमी दराची खात्री केली
असल्याचे प्रमाणित करण्यात यावे.
४) रुपये एक हजारपेक्षा अधिक परंतु रुपये पन्नास
हजार रकमेपर्यंतची खरेदी करताना स्थानिक किंवा जवळच्या गावातील /शहरातील पुरवठादार, कारखानदार, मान्य दलाल यांच्याकडून सीलबंद
लखोट्यातून दरपत्रके मागविण्यात यावीत.
५) दरपत्रके मागणीपत्रकात आवश्यक वस्तूंचे तपशीलवार
वर्णन (लांबी, रुंदी, उंची, वजन, विशिष्ट कंपनी असल्यास नाव, वस्तूंचे प्रमाण, संख्या) मागणी पत्रकात नमूद करावे.
6) स्वखर्चाने वस्तू शाळेत पोहोचविणेबाबतची अट नमूद
करावी. दरपत्रके पाठविण्यासाठी कमीत कमी १५ दिवसांचा कालावधी देण्यात यावा. नमूद केलेले
दर कमीत कमी ९० दिवस विधिग्राहय राहतील असे नमूद करण्यात यावे.
७) रुपये पन्नास हजारपेक्षा अधिक रकमेची खरेदी
करताना शिक्षणाधिकारी यांच्या पूर्वपरवानगीने स्थानिक व जास्त खपाचे दैनिक
वर्तमानपत्रांत निविदा प्रसिद्ध करून दरपत्रके मागविण्यात यावीत. अशावेळी दरपत्रके
सादर करण्यासाठी २१ दिवसांचा कालावधी देण्यात यावा. सदरील जाहिरातीचा खर्च
अनुदानास पात्र राहील.
८) दरपत्रके/निविदा कोणत्या तारखेला, किती वाजता, कोणत्या ठिकाणी कोणाच्या उपस्थितीत
उघडण्यात येणार हे स्पष्ट नमूद करावे. तसेच पुरवठादार / निविदा भरणारा यांनी
निविदा उघडण्याच्या वेळी उपस्थित राहावे असे नमूद करावे.
9) किमान ३ किंवा त्याहून अधिक पुरवठादारांची दरपत्रके
वस्तूंच्या खरेदी प्रक्रियेसाठी घ्यावीत.
१०) सीलबंद
दरपत्रके ग्रामशिक्षण/वॉर्ड समिती व उपस्थित पुरवठादार/ निविदा भरणारा यांच्यासमोर
उघडण्यात यावीत. त्या सर्वांच्या सह्या दरपत्रकाच्या/निविदाच्या लखोट्यावर घेण्यात
याव्यात. त्याचवेळी तुलनात्मक दर तक्ता सादर करण्यात यावा. कमीत कमी दराची
निविदा/दरपत्रक स्वीकारण्यात यावे.
११) परंतु जास्त दराची निविदा स्वीकारावी लागली
किंवा स्वीकारण्यात आली तर त्याचे कारण तुलनात्मक दरतक्त्यावर नमूद करण्यात यावे.
तुलनात्मक दरतक्त्यावर सर्व उपस्थितांच्या सह्या घेण्यात याव्यात.
१२) दरपत्रके स्वीकारण्याची कार्यवाही पूर्ण
झाल्यानंतर ज्यांचे निविदा दर मंजूर केले असतील त्यांना माल पुरविण्याचे लेखी आदेश
देण्यात यावेत. सदरील आदेशात मालाचे पूर्ण वर्णन, संख्या,
दर, एकूण किंमत नमूद केलेली असावी.
१३) पुरवठादाराशी करावयाचा करारपत्राचा मसुदा सोबत
जोडण्यात यावा. त्याचप्रमाणे करारपत्र तयार करून घेण्यात यावे. निविदादाराकडून
नियमानुसार बयाणा रक्कम घेण्यात यावी.
१४) पुरवठा केलेल्या मालाच्या बिलावर दुकानाचे नाव, शाळेचे नाव असावे, शाळेने दिलेला पुरवठा आदेश
क्रमांक, बिलाचा दिनांक, बिलात पुरविलेल्या
मालाचा पूर्ण तपशील असावा. बिलाच्या खाली पुरवठादाराची सही असावी. विक्रीकर
लायसन्स क्रमांक आवश्यक असावा.
१५) शाळेत साहित्य प्राप्त होताच मुख्याध्यापकांनी
मागणीपत्रकाप्रमाणे वस्तू/माल व्यवस्थित तपासून त्याचा दर्जा व संचाबाबत खात्री
करावी. वस्तू/माल तपासून घेतल्याच्या व दर्जा चांगला असल्याच्या नोंदी बिलांवर केल्यानंतरच
पुरवठादाराचे बिल चेकने देण्यात यावे.
१६) सर्व वस्तू/शैक्षणिक साहित्य जड वस्तू संग्रह
साठा नोंदवही/साठा नोंदवही (नमुना नं ३२-जडवस्तू संग्रह साठा नोंदवही व नमुना नं.
३३ साठा नोंदवही) मध्ये त्वरीत नोंदले जावे. आणि सदर नोंदवहीचे पृष्ठ क्रमांक
बिलांवर नोंदले जाऊन मुख्याध्यापकांनी त्यावर स्वाक्षरी करावी.
अशाप्रकारे शाळेत साहित्य खरेदी करताना वरील
बाबींचा विचार करून त्याप्रमाणे कार्यवाही करावी. आपणास आपले ऑडिट करताना कोणतीही
समस्या अथवा ऑडीट पाँईटला समोरे जावे लागणार नाही. आपली साहित्य खरेदी नियमानुसार
व योग्य होईल यासाठी मुख्याध्यापक म्हणून आपण वरील बाबी समजून घेऊन त्याप्रमाणे
कार्यवाही करणे गरजेचे आहे.
आपणास हे ही आवडेल-
Headmaster and school work मुख्याध्यापक व शालेय कामकाज
इंग्रजीच्या अध्यापनात मुख्याध्यापकांची भूमिका
0 टिप्पण्या