राष्ट्रीय गणित दिनानिमित्त प्रश्नमंजुषा Ganitotsa-2024

दरवर्षी २२ डिसेंबर हा दिवस भारतात राष्ट्रीय गणित दिवस म्हणून साजरा केला जातो. 2012 मध्ये पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी 22 डिसेंबर हा महान गणितज्ञ रामानुजन यांच्या वाढदिवसानिमित्त राष्ट्रीय गणित दिवस म्हणून साजरा करण्याची घोषणा केली होती.

श्रीनिवास रामानुजन यांचा जन्म 22 डिसेंबर 1887 रोजी तामिळनाडूमधील इरोड येथील तमिळ ब्राह्मण अय्यंगार कुटुंबात झाला. रामानुजन सरकारी महाविद्यालय, कुंभकोणम येथे शिकले, परंतु गणितेतर विषयात रस नसल्यामुळे ते बारावीच्या परीक्षेत नापास झाले. ज्या शाळेत ते 12 वीत दोनदा नापास झाले. ती शाळा आज रामानुजन यांच्या नावावर आहे.

श्रीनिवास रामानुजन यांचा जन्म 22 डिसेंबर 1887 रोजी भारताच्या तामिळनाडू राज्यातील इरोड या गावी झाला. त्यांच्या जन्मामुळे भारताच्या इतिहासात एक नवीन पर्व उघडले. गणिताच्या क्षेत्रात त्यांनी केलेले महान कार्य आजही संपूर्ण जगात प्रसिद्ध आहे. त्यांचे जीवन आणि कार्य गणिताच्या जगात अद्वितीय आहे आणि त्यांचे योगदान अपरंपार आहे.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण-

रामानुजन यांचे बालपण कुम्भकोणम् येथे गेले, जे त्यांच्या वैचारिक विकासासाठी महत्त्वाचे ठरले. लहानपणापासूनच त्यांना गणिताची आवड होती आणि त्यांनी अगदी कमी वयातच अवघड गणिती प्रमेय सोडवायला सुरुवात केली. त्यांचे शिक्षण पहिल्यांदा सरकारी शाळेत झाले आणि त्यांनी त्यातील गणिताच्या सर्व परीक्षांत उच्च क्रमांक मिळवला. रामानुजन यांची गणिताच्या क्षेत्रातील गोडी आणि आत्मीयता एवढी होती की त्यांनी स्वतःच 'सिनॉप्सिस ऑफ एलीमेंट्री रिजल्ट्स इन प्योर अँड अप्लाइड मॅथेमॅटिक्स' हे पुस्तक संपूर्णपणे आत्मसात केले. या पुस्तकात साधारणपणे 5000 गणिती सूत्रे होती, ज्यामुळे त्यांच्या गणिती ज्ञानाची मजबूत पायाभरणी झाली.

गणितातील शोध 

रामानुजन यांनी गणितातील अनेक गहन प्रमेय आणि सूत्रे सोडवली. त्यांच्या गणितीय शोधांमध्ये 'रामानुजन प्राइम', 'रामानुजन थिअरम', 'रामानुजन काँस्टंट', 'मॉक थीटा फंक्शन्स' इत्यादींचा समावेश आहे. त्यांनी गणिताच्या विविध शाखांमध्ये अद्वितीय योगदान दिले, जसे की संख्याशास्त्र, अपूर्णांक, घातांक, आणि हायपरजिओमेट्रिकल सीरीज.

इंग्लंडमधील कार्य 

1913 साली रामानुजन यांनी इंग्लंडमधील प्रसिद्ध गणितज्ञ जी. एच. हार्डी यांना पत्र लिहिले, ज्यात त्यांनी आपले काही गणितीय शोध समाविष्ट केले होते. हार्डी यांनी रामानुजन यांच्या प्रतिभेची प्रशंसा केली आणि त्यांना केंब्रिज युनिव्हर्सिटीमध्ये आमंत्रित केले. रामानुजन इंग्लंडला गेले आणि तिथे त्यांनी हार्डी यांच्या मार्गदर्शनाखाली गणिताच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण कार्य केले. हार्डी आणि रामानुजन यांच्यातील सहकार्याने गणिताच्या क्षेत्रात अनेक नवीन शोध लावले. त्यांच्या सहकार्याने 'रामानुजन-हार्डी संख्या', 'रामानुजन-हार्डी-लिट्लवूड सर्किट' इत्यादींची निर्मिती झाली.

व्यक्तिमत्त्व 

रामानुजन यांचे व्यक्तिमत्त्व अतिशय साधे आणि विनम्र होते. त्यांच्या आत्मीयतेतून आणि कष्टातूनच त्यांनी गणिताच्या क्षेत्रात उच्च स्थान प्राप्त केले. त्यांचे आत्मविश्वास आणि निष्ठा अद्वितीय होते. त्यांना गणितातील कणखर समस्यांचा सामना करायला आवडत असे आणि त्यांनी नेहमीच नव्या संधी शोधून त्या सोडवल्या. रामानुजन यांचे धार्मिक विचारसरणी देखील त्यांच्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग होती. त्यांनी त्यांच्या गणितीय कार्याला नेहमीच त्यांच्या धार्मिक श्रद्धेशी जोडले. ते म्हणत की त्यांच्या सर्व गणितीय शोधांचे श्रेय त्यांच्या आराध्य देवी, नमगिरी अम्मान यांना जाते.

श्रीनिवास रामानुजन यांच्या जीवनाची कहाणी हे एक प्रेरणादायक उदाहरण आहे की कशा प्रकारे आत्मीयता, कष्ट, आणि निष्ठा यांच्या माध्यमातून कोणत्याही क्षेत्रात उच्च स्थान प्राप्त करता येते. गणिताच्या क्षेत्रातील त्यांचे अद्वितीय कार्य आजही विद्यार्थ्यांना आणि संशोधकांना प्रेरित करते. त्यांच्या योगदानामुळे गणिताचे जग समृद्ध झाले आहे आणि त्यांच्या स्मरणार्थ गणिताच्या क्षेत्रात अनेक सन्मान आणि पुरस्कार दिले जातात. 

रामानुजन यांच्या कार्यामुळे त्यांच्या नावाचे सोनेरी अक्षरांनी गणिताच्या इतिहासात लिहिले गेले आहे. विद्यार्थ्यांनो, रामानुजन यांच्या जीवन आणि कार्याची माहिती घेतल्यावर तुम्हाला प्रेरणा मिळेल आणि तुमच्यातील आत्मविश्वास आणि निष्ठा वाढेल. त्यांच्या जीवनातील अनेक अडचणींवर मात करून त्यांनी जे कर्तृत्व गाठले ते आपल्या सगळ्यांसाठी एक मार्गदर्शक आहे. चला तर मग, त्यांच्या कार्याचे स्मरण करून आपणही आपले उद्दिष्ट साध्य करूया आणि गणिताच्या क्षेत्रात योगदान देऊया.