इंटरनेट सुरक्षा / सायबर सुरक्षा आणि सुरक्षितता म्हणजे काय ?

इंटरनेट सुरक्षा / सायबर सुरक्षा आणिसुरक्षितता म्हणजे काय ?

माहिती व संप्रेषण तंत्रज्ञानाचा सुरक्षित व जबाबदारीने वापर म्हणजे सायबर सुरक्षा होय. यात माहिती सुरक्षित ठेवणे, या माहितीविषयी जबाबदार असणे, इतर ऑनलाईन असणाऱ्या व्यक्तींविषयी आदर बाळगणे व इंटरनेट आचारसंहितेचा चांगल्या प्रकारे वापर करणे तसेच नेटवर्क, संगणक, प्रोग्राम व माहिती इत्यादींवर होणारे हल्ले, नुकसान व अनधिकृत वापर यांपासून सुरक्षित राहण्यासाठीच्या तंत्रज्ञान, प्रक्रिया व सरावांचा समावेश होतो.

.

•मजबूत फायरवॉलचा वापर करावा.
•.bat, .cmd, .exe, .pif यांसारख्या फाईल फॉरमॅट सामग्री फिल्टरिंग सॉफ्टवेअर अनावश्यक फाईल्सचे (extension) अवरोधित करण्यासाठी वापरावे.
•विशिष्ट मजबूत पासवर्डचा वापर करावा.
•वारंवार आपले पासवर्ड बदलावेत.
•जुन्या पासवर्डचा पुन्हा वापर करू नये.
•आपली संगणक प्रणाली आणि लॅब अधिकृत व्यक्तीच वापरत असल्याचे खात्री करावी.
•वैयक्तिक उपकरणांचा वापर करण्यास मनाई उदा. वैयक्तिक यूएसबी किंवा हार्ड ड्राइव्ह.

आंतरजाल (इंटरनेट) सुरक्षितता व शिष्टाचार

•इतरांच्या गोपनीयतेचा आदर करा.
•ब्लॉगिंग आणि ई-मेल चॅटिंग करताना भाषेच्या वापरामधील योग्य प्रोटोकॉलचे अनुसरण करा.
•दुसऱ्याच्या ई-मेल खात्यात लॉग इन करू नका.
•कॉपीराईट केलेली सामग्री डाऊनलोड करू नका आणि वापरूही नका.
•धोकादायक साईटपासून वाचण्यासाठी ब्राउजर ऑटो अपडेट मोडवर ठेवा.

ई-मेल सुरक्षितता

•अनोळखी व फसव्या ई-मेलला प्रत्युत्तर देऊ नका.
•नाव, जन्मतारीख, शाळेचे नाव, पत्ता, पालकांची नावे यांसारखी वैयक्तिक कोणतीही माहिती कोणालाही देऊ नका.
•फसव्या जाहिरातींच्या आमिषाला बळी पडू नका.
•अज्ञात स्रोतांकडून आलेल्या ई-मेलकडे दुर्लक्ष करा.
•अज्ञात स्रोतांकडून आलेले ई-मेल अटॅचमेंट उघडू नका किंवा त्यावरील दुव्यांवर क्लिक करू नका.
•अज्ञात फाईल्स कदाचित आपले डिव्हाईस हॅक करू शकतात.
• फिशिंग वेबसाईटपासून सावध रहावे. पुष्टी करण्यासाठी URL. तपासा.
• इतरांना स्पॅम किंवा संशयास्पद ई-मेल पाठवू नका.

सुरक्षित सामाजिक नेटवर्किंग

• आपली वैयक्तिक माहिती उघड करणे टाळा. जसे आपले वय, पत्ता, दूरध्वनी क्रमांक, शाळेचे नाव इत्यादींमुळे ओळख चोरी होऊ शकते.
• नेटवर्किंग साईटवर आपल्या गोपनीयता सेटिंग्ज काळजीपूर्वक बदला.
• आपला संकेतशब्द (पासवर्ड) आपल्या व्यतिरिक्त कोणासही उघड करू नका.
•केवळ ज्ञात लोकांशी संवाद साधा आणि त्यांच्याशी सहयोग करा.
•इतरांच्या भावना दुखावणारे असे काहीही पोस्ट करू नका. छायाचित्रे, व्हिडिओ आणि पोस्ट करताना नेहमी सावधगिरी बाळगा.
•सोशल नेटवर्किंग साईटवर फोटो, व्हिडिओ किंवा संवेदनशील माहिती पोस्ट करताना योग्य ती काळजी घ्यावी कारण ही माहिती कायमस्वरूपी ऑनलाईन राहते.
•नेटवर्किंग साईटवर आपल्या मित्रांची माहिती पोस्ट करू नका, ज्यामुळे त्यांना धोका पोहोचू शकेल. आपल्या मित्रांचे त्यापासून रक्षण करावे.

•सोशल नेटवर्किंगवर आपल्या भविष्यकालीन योजना (future plans) पोस्ट करणे टाळावे.
•कोणत्याही सोशल साईटवर स्वतः साठी बनावट प्रोफाईल तयार करू नका.
•आपण सोशल मीडियावर वाचलेल्या कोणत्याही गोष्टी विश्वसनीय स्रोतावरून आल्याची तपासणी न करता अग्रेषित (फॉरवर्ड) करू नका.
•सोशल नेटवर्किंग साईटवर लॉग इन केल्यानंतर, वापर संपल्यानंतर लॉग आऊट व्हायला विसरू नका.

सायबर धमकी (cyber bullying)

एखादया व्यक्तीबद्दल नकारात्मक, हानिकारक, खोटी किंवा खरी माहिती इतरांना पाठविणे, पोस्ट करणे अथवा शेअर करणे हा एक गंभीर गुन्हा आहे. ती व्यक्ती सायबर कायद्यानुसार शिक्षेस पात्र आहे.

सायबर बुलिंगमध्ये याचा समावेश होतो.

• तुमच्यावर किंवा तुमच्याविषयी टिपण्णी करणे.
•कोणीतरी तुमच्या नावावर बनावट प्रोफाईल तयार करून तुम्हांला बदनाम करण्याचा प्रयत्न करणे.
•ऑनलाईन किंवा मोबाईल फोनवर धमकी किंवा अपमानजनक संदेश पाठविणे.
•ऑनलाईन ग्रुप्समधून आणि फोरममधून वगळणे.
• आपल्या परवानगीशिवाय आपले छायाचित्र ऑनलाईन अपलोड करणे.
• एखाद्या साईटवर आपल्याबद्दल अफवा पसरविणे.
• आपल्या खात्याचा पासवर्ड चोरणे आणि अयोग्य संदेश पाठविणे,
• आक्षेपार्ह चॅट.

 सायबर बुलीड झाल्यास खालील गोष्टी करा.

•प्रतिसाद देऊ नका : जर कोणी तुमच्या सोबत सायबरबुलिंग करीत असेल तर त्याला प्रतिसाद किंवा उत्तर देऊ नका. यामुळे आपली समस्या आणखी बिघडू शकते किंवा आपणास अडचणीत आणू शकते.

•स्क्रीनशॉट : सायबर बुलिंग होत आहे असे वाटल्यास त्या गोष्टींचा स्क्रीनशॉट घ्या व रेकॉर्ड बनवा.

•ब्लॉक आणि रिपोर्ट : बऱ्याच ऑनलाईन प्लॅटफॉर्म्सचे हे वैशिष्ट्य असते, जर कोणी तुम्हांला त्रास देत असेल तर, आपण सोशल मीडियावर त्याला ब्लॉक करून तसा रिपोर्ट संबंधित सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्मला ट्या.

•सायबर बुलिंगबद्दल बोला : सायबर बुलिंग आपल्यावर बऱ्याच मार्गांनी परिणाम करते. अशा वेळी आपल्या पालकांना आणि शिक्षकांना त्याबद्दल सांगा. सायबर बुलिंगबद्दल आई-वडील किंवा शिक्षकांशी बोला.
@@@@@
•खाजगीपण जपा : नेहमी आपले सोशल मीडिया प्रायव्हसी सेटिंग बदला व ते किती मर्यादेपर्यंत सार्वजनिक करायचे ते निश्चित करा. अनोळखी व्यक्तींशी संवाद साधू नका. आपण ज्याला ओळखत नाही अशा लोकांसोबत ऑनलाईन बोलू नका.

•सावध व्हा : सायबर जगतामधील सर्व प्रतिबंधात्मक आणि सुरक्षा उपायांसह अपडेट रहा.

सायबर जगतामध्ये सावध रहा.